fotografia cyfrowa i analogowa, edycja obrazu, pojęcia i techniki fotograficzne, recenzje, testy aparatów

Ekspozycja (fotografia) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zdjęcie morza po zachodzie słońca z czasem naświetlania 15 sekund

Ekspozycja – ilość światła padającego na materiał światłoczuły (np. film lub sensor elektroniczny) konieczna dla prawidłowego zrobienia zdjęcia fotograficznego. Uzyskuje się ją poprzez ustalenie wartości przysłony i czasu naświetlania w stosunku do wybranej czułości filmu (lub jego odpowiednika w aparacie cyfrowym) lub też czułości materiału odbitkowego (papier fotograficzny, kopia diapozytywowa), a także poprzez odpowiednie dozowanie oświetlenia (lampy błyskowe, lampy o świetle ciągłym, odbłyśniki, ekrany, żaluzje, rozpraszacze światła itp.).

Rodzaje ekspozycji w przypadku pracy z urządzeniem rejestrującym obraz (np. aparat fotograficzny, kamera filmowa):

półautomatyczna – wskazania światłomierza (za mało – dobrze – za dużo) widoczne w polu widzenia celownika, lub matówki i reagujące na ręczne obracanie pokręteł czasu i przysłony;

– wskazania światłomierza (za mało – dobrze – za dużo) widoczne w polu widzenia celownika, lub matówki i reagujące na ręczne obracanie pokręteł czasu i przysłony; automatyczna – urządzenie automatycznie dobiera czas do ustawionej ręcznie przysłony, przysłonę do ręcznie ustawionego czasu, lub oba parametry jednocześnie według zadanego programu.

W bardziej zaawansowanych aparatach istnieje możliwość ręcznego korygowania ustawionej przez automatykę wielkości ekspozycji (jest to tak zwana kompensacja ekspozycji).

Zobacz też [ edytuj | edytuj kod ]

Co to jest trójkąt ekspozycji w fotografii i jak go rozumieć? [Poradnik]

Co to jest trójkąt ekspozycji w fotografii i jak go rozumieć? [Poradnik] Trójkąt ekspozycji to pojęcie opisujące zależność między czasem ekspozycji, przysłoną i czułością ISO. Co to oznacza w praktyce? Na prostych przykładach wyjaśnimy najważniejsze pojęcia.

Zanim odpowiemy sobie na pytanie, co to jest trójkąt ekspozycji w fotografii i jak w praktyce się do niego odnieść, przybliżymy wam kilka podstawowych pojęć.

Co to jest ekspozycja?

Ekspozycja to nic innego, jak ilość światła, które rejestruje matryca naszego aparatu. Dzięki odpowiedniemu dobraniu parametrów jasność zdjęcia będzie odpowiadała rzeczywistości. Na szczęście dziś każdy aparat ma światłomierz, który wskaże nam poprawną ekspozycję, co jeszcze kilkadziesiąt lat temu nie było tak oczywiste.

Co to jest trójkąt ekspozycji?

Trójkąt ekspozycji to pojęcie opisujące zależność między poszczególnymi parametrami — czasem ekspozycji, przysłoną i czułością ISO. Poniżej przyjrzyjmy się bliżej temu tematowi i wyjaśnimy, jak w praktyce go stosować.

Przysłona

To element w obiektywie złożony z tzw. listków, które tworzą otwór o zmiennej wielkości, przez który światło pada na matrycę. Im przysłona jest bardziej przymknięta, tym mniej światła trafia na matrycę, a co za tym idzie — trzeba zmienić pozostałe parametry, aby jasność zdjęcia była zachowana. To jednak nie jedyna cecha przysłony — reguluje ona również głębię ostrości. Im otwór przysłony jest większy, tym mniejsza jest głębia ostrości, czyli rozmycie tła jest większe.

Warto również wspomnieć, że zmieniając wartość przysłony, zmieniamy jakość naszego zdjęcia. W zależności od konkretnego obiektywu, domykając przysłonę, staje się on ostrzejszy, redukujemy aberracje chromatyczne i winietowanie (choć jest to temat na osobny artykuł).

Przysłona obiektywu M. Zuiko 75mm f/1.8

Wartość przysłony określana jest liczbą podawaną po literze „f”. Im niższa wartość przysłony, tym więcej światła wpadnie na matrycę, a sam otwór przysłony jest większy. Przy f/2.8 zdjęcie będzie jaśniejsze niż przy f/11 — zakładając identyczne pozostałe parametry.. Większość obiektywów dołączonych do zestawów z lustrzankami i bezlusterkowcami charakteryzuje się jasnością f/3.5–5.6. Oznacza to, że obiektyw w położeniu szerokokątnym ma jasność f/3.5, natomiast przy maksymalnym zbliżeniu — f/5.6.

Czas naświetlania

Czas naświetlania to najłatwiejsza do zrozumienia zasada, którą można porównać do opalania, a raczej jego odwrotności. Im czas naświetlania jest dłuższy, tym zdjęcie jest jaśniejsze - matryca jest naświetlana dłużej, więc wpada na nią więcej światła. Leżąc na plaży godzinę, będziemy mniej opaleni, niż gdybyśmy leżeli na niej 5 godzin.

Za czas naświetlania odpowiedzialna jest migawka, czyli dwulamelkowa kurtyna, która zamykając się i otwierając, wpuszcza na matrycę określoną ilość światła. W wielu urządzeniach znajdziemy również migawkę elektroniczną - w tym przypadku matryca aktywowana jest na zadany czas.

Migawka Olympusa OM-D E-M1

Czas naświetlania najczęściej wyrażany jest w ułamkach sekund, więc jeśli na naszym aparacie wyświetlana jest informacja "125" lub "250" oznacza to, że czas naświetlania będzie wynosił odpowiednio 1/125 i 1/250 sekundy. Należy przy tym pamiętać, że wszystkie zmiany w kadrze, które miały miejsce w trakcie otwarcia migawki, będą widoczne na zdjęciu. Najlepiej obrazują to zdjęcia nocne, gdzie migawka musi być otwarta przez kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt sekund. Smugi świetlne pozostawione przez samochody czy samoloty są efektem wyboru długiego czasu naświetlania.

W tym miejscu należy również wspomnieć o poruszeniu zdjęcia — to właśnie czas naświetlania gra tu pierwsze skrzypce. Jeśli nasze zdjęcie jest poruszone, wynika to z faktu, że czas naświetlania był na tyle długi, że w tym czasie nie zdołaliśmy utrzymać aparatu stabilnie.

Tu zasada jest prosta — aby zdjęcie nie było poruszone, czas naświetlania nie powinien być dłuższy niż odwrotność ogniskowej. Dla przykładu, wybierając ogniskową 50 mm, czas naświetlania nie powinien być dłuższy niż 1/50 sekundy, a dla ogniskowej 250 mm — 1/250 sekundy. Oczywiście posiadając aparat wyposażony w stabilizację, czas naświetlania możemy wydłużyć bez ryzyka poruszenia zdjęcia.

Czułość ISO

Czułość ISO to ostatni parametr naszego trójkąta ekspozycji. Określa on czułość, z jaką pracuje matryca naszego aparatu, czyli jak reaguje na światło. W czasach analogowych kupowaliśmy filmy o określonej czułości, więc nie było zmiłuj się - wszystkie 36 kolejnych zdjęć robiliśmy na tym samym ISO.

Dziś jego zmiana odbywa się automatycznie lub po naciśnięciu odpowiedniego przycisku. Im warunki oświetleniowe są gorsze, tym wyższej czułości musimy użyć, aby zdjęcie było nieporuszone. Nie ma jednak róży bez kolców, bo zwiększając czułość ISO, jakość zdjęć spada. Pojawia się nieprzyjemny szum, degradowane są szczegóły, a nasycenie i kontrast są obniżane.

Niskie czułości takie, jak ISO 100, 200, 400 zazwyczaj nie mają wpływu na jakość zdjęć, natomiast decydując się na wybór wyższych, musimy liczyć się z tym, że po powiększeniu zdjęcia będą wyglądały zdecydowanie gorzej. Aby poznać możliwości swojego aparatu, zróbcie serię zdjęć zmieniając czułość — zobaczycie wtedy, jakiej czułości nie należy przekraczać, aby nie narazić się na stratę jakości.

Trójkąt ekspozycji w fotografii

Najlepiej widoczne jest to na poniższej grafice. Dobierając różne zestawy parametrów — czasu naświetlania, wartości przysłony i czułości ISO, możemy uzyskać taką samą ekspozycję, czyli zdjęcia mogą być identycznej jasności. Dla przykładu, stosując czas naświetlania 1/100 sekundy, przysłonę f/2.8 i ISO 100, dokładnie taką samą jasność będzie miało zdjęcie zrobione przy 1/200 sekundy, przysłonie f/4 i ISO 400.

Pamiętamy przy tym, że przyciemnianie/rozjaśnianie zdjęcia 1 działkę przysłony (1EV) nie jest równoznaczne z jednym skokiem pokrętła, a najcześciej — trzema skokami. Jedna działka przysłony oznacza dwukrotne przyciemnienie lub rozjaśnienie zdjęcia, czyli matryca rejestruje dwa razy więcej/mniej światła.

Trójkąt ekspozycji na każdym z boków jest opisany poszczególnym parametrem — zmieniając jeden z nich, zmiany musimy kompensować dwoma pozostałymi — pojedynczo lub razem. Możemy np. skrócić czas z 1/100 do 1/400 sekundy, zwiększając ISO ze 100 na 400 przy stałej przysłonie f/2.8, natomiast możemy również tak samo skrócić czas, podnosząc ISO ze 100 na 200, a przysłonę otworzyć z f/2.8 na f/2.0 — ekspozycja pozostanie taka sama, co jednak nie oznacza, że zdjęcie będzie wyglądało tak samo. Ruch poruszających się w kadrze obiektów zostanie zamrożony, jakość delikatnie się obniży, a głębia ostrości delikatnie zmniejszy.

Świadomość to podstawa

Fotografując musimy myśleć - w końcu zależy nam na konkretnym efekcie, a naszym zadaniem będzie takie dobranie parametrów, żeby ekspozycja była poprawna, a efekt taki, jaki chcemy uzyskać. Oczywiście automatyka aparatu zazwyczaj dobrze dobierze parametry, ale nie stosując programów tematycznych (np. portret, sport, krajobraz) nie domyśli się, na jakim efekcie nam zależy.

Przykład 1 — zdjęcie portretowe

Fotografując portrety zazwyczaj zależy nam na mocnym rozmyciu tła. W tym celu dobieramy niską wartość przysłony — np. f/2.0, do tego dobieramy czas — nie dłuższy niż 1/125 sekundy, a do tego najniższe możliwe ISO tak, aby jakość zdjęcia była jak najlepsza.

Teoretycznie taką samą ekspozycję uzyskalibyśmy przy przysłonie f/8, ale zdjęcie musiałoby być gorszej jakości (wyższe ISO), a przyjemne rozmycie zniknie.

35 mm, 1/1600 s, f/1.8, ISO 400

Przykład 2 — krajobraz

Przy fotografii krajobrazowej zazwyczaj zależy nam na wysokiej jakości i maksymalnej ostrości zdjęcia. Do tego celu dobieramy przysłonę rzędu f/8-f/11, niskie ISO, np. 100, a czas naświetlania dobieramy do aktualnych warunków. Jeśli obawiamy się, że zdjęcie będzie poruszone, najlepiej ustawić aparat na statywie. Dzięki domkniętej przysłonie obiektyw da ostrzejszy obraz, a niskie ISO zagwarantuje dobrą jakość zdjęć.

14 mm, 13 s, f/8, ISO 200

Przykład 3 — fotografia ślubna w kościele

To ciężki temat, z którym zmaga się wielu początkujących fotografów. Kościoły zazwyczaj są ciemne, więc musimy pogodzić się ze spadkiem jakości wynikającym z konieczności zwiększenia ISO. Zazwyczaj zależy nam na rozmyciu tła, ale zdjęcia nie mogą być poruszone. Tak więc dobieramy przysłonę na maksymalnie f/2.8, czas nie dłuższy niż 1/100 sekundy (w końcu ludzie w kadrze również się poruszają), a następnie dobieramy ISO, które umożliwi utrzymanie takich parametrów.

70 mm, 1/100 s, f/2.8, ISO 3200

Na koniec

Jeśli zasada trójkąta ekspozycji na razie nie wydaje Wam się prosta, nie zrażajcie się! Jeśli interesujecie się fotografią i zgłębiacie temat, za parę miesięcy obudzeni w środku nocy będziecie potrafili każdemu wytłumaczyć, o co w niej chodzi. Ważne jest, aby poznać swój aparat. Sprawdźcie swoje umiejętności stabilnego trzymania aparatu, czułości, z którymi można pracować, żeby zdjęcia nie poszły od razu do kosza i zdolności optyczne swojego zestawu obiektywów.

Może się okazać, że np. wasz ulubiony obiektyw zupełnie nie nadaje się do fotografowania przy maksymalnie otwartej przysłonie, bo zdjęcia są nieostre. Zachwalane przez producenta hiper-wysokie ISO może się okazać strzałem w kolano, bo zdjęcia wykonane z jego użyciem mogą być tak złej jakości, że nie da się ich wykorzystać.

Z kolei miłym zaskoczeniem może być czas naświetlania, ponieważ coraz więcej aparatów wyposażonych jest w stabilizację obrazu (w obiektywie lub matrycy), przez co zamiast 1/30 sekundy przy 30 mm, nieporuszone zdjęcie zrobimy z czasem np. ½ sekundy. Koniecznie to sprawdźcie!

A na koniec prezentujemy stworzoną przez nas grafikę, która pomoże Wam lepiej zrozumieć trzy kluczowe w fotografii pojęcia: czas naświetlania, wartość przysłony i czułość.

Jeśli dopiero zaczynacie swoją przygodę z fotografią, koniecznie zajrzyjcie do innych naszych poradników dla początkujących:

fotografia cyfrowa i analogowa, edycja obrazu, pojęcia i techniki fotograficzne, recenzje, testy aparatów

Ekspozycja zdjęcia (EV), czyli podstawa fotografii

Autor: Marcin Pawlak

W fotografii termin "ekspozycja" jest jednym z najczęściej używanych. Jednak zazwyczaj stosujemy go "na wyczucie", nie zastanawiając się co on dokładnie oznacza. Tymczasem zrozumienie zasad rządzących ekspozycją ma ogromny wpływ na wykonywane przez nas zdjęcia.

ekspozycją zdjęcia .

Najważniejszą cechą ekspozycji jest to, że określony poziom naświetlenia zdjęcia uzyskać możemy poprzez wiele różnych kombinacji otworu przysłony i czasu ekspozycji. Jeśli w stosunku do parametrów wyjściowych zwiększymy dwukrotnie czas naświetlania i zmniejszymy o połowę ilość światła wpadającego przez obiektyw, uzyskamy dokładnie taką samą ekspozycję. Pozwala nam to w dużym zakresie manipulować innymi cechami zdjęcia, zależnymi czy to od otworu przysłony (

Przykładowy zestaw par wartości przysłony i czasów naświetlania dających tę samą ekspozycję.

EV – co to takiego?

Często spotykamy się z określeniem "zwiększyć/ zmniejszyć ekspozycję o 1 EV". Zazwyczaj tłumaczymy to jako "zmianę przysłony/ czasu o jedną działkę" i jest to w dużym stopniu poprawne. Skąd jednak wzięła się ta jednostka – EV (Exposure Value) – i co tak naprawdę oznacza?

Zmiana ekspozycji zdjęcia o 1 EV oznacza dwukrotne wydłużenie lub skrócenie czasu naświetlania bądź zmianę wartości przysłony o jeden stopień. Należy przy tym pamiętać, że EV to jednostka logarytmiczna, zatem +1 EV oznacza dwukrotne zwiększenie ekspozycji, +2 EV czterokrotne, a +3 EV już ośmiokrotne zwiększenie ekspozycji.

By ułatwić operowanie parametrami ekspozycji, wartość przysłony, czas otwarcia migawki oraz czułość materiału zostały tak wyskalowane, by zmiana jednego z nich o pełny stopień odpowiadała zmianie o 1 EV. Dzięki temu nie musimy zawracać sobie głowy przeliczeniami wartości przysłony i czasów ekspozycji - zmieniając przysłonę o -1 EV (np. z f/8 na f/11) oraz czas naświetlania o +1 EV (np. z 1/500 do 1/250 s) zachowujemy tę samą ekspozycję zdjęcia.

Gdy zwiększamy ekspozycję o 1 EV, powodujemy, że do materiału światłoczułego/ matrycy dociera dwukrotnie większa ilość światła. Analogicznie, zmniejszenie jej o 1 EV ogranicza ilość światła o połowę.

Zmiana ekspozycji zdjęcia o 1 EV oznacza dwukrotne zmniejszenie bądź zwiększenie ilości światła docierającego do matrycy.

Mogłoby się wydawać, że w czasach niezawodnej automatyki pomiaru światła znajomość zasad rządzących ekspozycją nie jest zbyt potrzebna. Nic bardziej błędnego. Układ pomiaru światła (czy też, bardzo zasadnie, pomiaru ekspozycji) jest jednak niczym więcej, jak automatem, któremu zdarza się błądzić. Gdy zdjęcie wyjdzie silnie niedoświetlone bądź prześwietlone, nie pozostaje nic innego, jak skorzystać z funkcji korekty ekspozycji. Dzięki temu obecnemu nawet w najprostszych kompaktach przyciskowi możemy zwiększyć bądź zmniejszyć ekspozycję względem zalecanej przez automatykę aparatu. Jego działanie jest proste – jeśli zdjęcie jest niedoświetlone, musimy wykonać korektę na "plus", zwiększając ekspozycję zdjęcia, gdy jest prześwietlone – zmniejszyć ją wprowadzając korektę na "minus". Typowy zakres dopuszczalnych zmian wynosi +/- 2 EV z dokładnością 1/2 lub 1/3 EV.

Jeśli okaże się, że układ pomiaru światła podjął błędną decyzję co do parametrów naświetlania ujęcia, przycisk korekty daje nam możliwość zmiany ekspozycji.

Zobacz także:

Mruganie okiem, czyli jak działa migawka

Do czego służy i jak działa przysłona?

W celu uzyskania prawidłowo naświetlonego zdjęcia, do materiału światłoczułego lub matrycy musi dotrzeć określona ilość światła odbitego od fotografowanych obiektów. Ponieważ na oświetlenie fotografowanej sceny zwykle nie mamy wpływu, ilość światła docierającego do matrycy regulować musimy w samym aparacie. Służą temu dwa mechanizmy: przysłona migawka . Przysłona służy do ograniczania ilości światła przechodzącego przez obiektyw, migawka zaś pozwala ściśle określić czas, przez jaki materiał światłoczuły będzie wystawiony na działanie światła. Kombinacja tych dwóch czynników daje nam parametr, który nazywamyNajważniejszą cechą ekspozycji jest to, że określony poziom naświetlenia zdjęcia uzyskać możemy poprzez wiele różnych kombinacji otworu przysłony i czasu ekspozycji. Jeśli w stosunku do parametrów wyjściowych zwiększymy dwukrotnie czas naświetlania i zmniejszymy o połowę ilość światła wpadającego przez obiektyw, uzyskamy dokładnie taką samą ekspozycję. Pozwala nam to w dużym zakresie manipulować innymi cechami zdjęcia, zależnymi czy to od otworu przysłony ( głębia ostrości hiperfokalna ), czy też od czasu ekspozycji ("rozmazanie" poruszających się obiektów ). Ponieważ ekspozycja, jaka jest wymagana, by uzyskać prawidłowo naświetlone zdjęcie, zależy od czułości materiału światłoczułego, należy ją zawsze podawać w połączeniu z wartością ISO filmu lub matrycy, np. f/16, 1/125 s, 100 ISO. Często spotykamy się z określeniem "zwiększyć/ zmniejszyć ekspozycję o 1 EV". Zazwyczaj tłumaczymy to jako "zmianę przysłony/ czasu o jedną działkę" i jest to w dużym stopniu poprawne. Skąd jednak wzięła się ta jednostka –(Exposure Value) – i co tak naprawdę oznacza?Zmiana ekspozycji zdjęcia o 1 EV oznacza dwukrotne wydłużenie lub skrócenie czasu naświetlania bądź zmianę wartości przysłony o jeden stopień. Należy przy tym pamiętać, że EV to jednostka logarytmiczna, zatem +1 EV oznacza dwukrotne zwiększenie ekspozycji, +2 EV czterokrotne, a +3 EV już ośmiokrotne zwiększenie ekspozycji.By ułatwić operowanie parametrami ekspozycji, wartość przysłony, czas otwarcia migawki oraz czułość materiału zostały tak wyskalowane, by zmiana jednego z nich o pełny stopień odpowiadała zmianie o 1 EV. Dzięki temu nie musimy zawracać sobie głowy przeliczeniami wartości przysłony i czasów ekspozycji - zmieniając przysłonę o -1 EV (np. z f/8 na f/11) oraz czas naświetlania o +1 EV (np. z 1/500 do 1/250 s) zachowujemy tę samą ekspozycję zdjęcia.Gdy zwiększamy ekspozycję o 1 EV, powodujemy, że do materiału światłoczułego/ matrycy dociera dwukrotnie większa ilość światła. Analogicznie, zmniejszenie jej o 1 EV ogranicza ilość światła o połowę.Mogłoby się wydawać, że w czasach niezawodnej automatyki pomiaru światła znajomość zasad rządzących ekspozycją nie jest zbyt potrzebna. Nic bardziej błędnego. Układ pomiaru światła (czy też, bardzo zasadnie, pomiaru ekspozycji) jest jednak niczym więcej, jak automatem, któremu zdarza się błądzić. Gdy zdjęcie wyjdzie silnie niedoświetlone bądź prześwietlone, nie pozostaje nic innego, jak skorzystać z funkcji korekty ekspozycji. Dzięki temu obecnemu nawet w najprostszych kompaktach przyciskowi możemy zwiększyć bądź zmniejszyć ekspozycję względem zalecanej przez automatykę aparatu. Jego działanie jest proste – jeśli zdjęcie jest niedoświetlone, musimy wykonać korektę na "plus", zwiększając ekspozycję zdjęcia, gdy jest prześwietlone – zmniejszyć ją wprowadzając korektę na "minus". Typowy zakres dopuszczalnych zmian wynosi +/- 2 EV z dokładnością 1/2 lub 1/3 EV. Powrót do listy artykułów