Ogniskowa w praktyce

Ogniskowa obiektywu w aparacie fotograficznym – co to jest

Czym jest ogniskowa obiektywu w aparacie fotograficznym, jak się ma do rozmiaru matrycy i kąta widzenia, o co chodzi z odpowiednikiem/ekwiwalentem/mnożnikiem ogniskowej oraz jak ogniskową zagęszczać perspektywę?

Niezależnie czy masz aparat z wymienną optyką, czy może obiektyw jest już z nim zintegrowany, to warto poznać ogniskową obiektywu. Jest to bardzo istotny parametr, który bardzo silnie wpływa na uzyskany efekt na zdjęciu. Zobacz więc, czym jest ogniskowa obiektywu.

Co to jest ogniskowa obiektywu w aparacie fotograficznym

W przypadku prostej soczewki wypukłej ogniskowa to odległość środka soczewki do miejsca, w którym promienie świetlne ulegają skupieniu. Obiektywy są bardziej rozbudowane, ale ogniskowa jest wyznaczana tak samo, chociaż nazewnictwo jest bardziej skomplikowane. Ogniskowa obiektywu to odległość od punktu głównego układu optycznego do ogniska układu optycznego. Ogniskowa podawana jest w milimetrach.

Wartość ogniskowej masz zazwyczaj podaną na korpusie obiektywu. W przypadku obiektywów stałoogniskowych jest podana jedna wartość. W przypadku obiektywów typu zoom masz podany zakres zmian ogniskowych od najkrótszej do najdłuższej.

Wartość ogniskowej podana na obudowie obiektywu. Tutaj 50 mm.

Kąt widzenia aparatu

Z ogniskową i rozmiarem matrycy jest ściśle związany kąt widzenia aparatu. Dłuższa ogniskowa obiektywu oznacza węższy kąt widzenia. Krótsza ogniskowa natomiast szerszy kąt widzenia.

Ogniskowa obiektywu a kąt widzenia aparatu

Kiedy skracasz ogniskową kąt widzenia robi się szerszy

Ekwiwalent ogniskowej / odpowiednik ogniskowej oraz mnożnik

Kolejnym parametrem, który jest ściśle związany z ogniskową, jest ekwiwalent ogniskowej. Daje on możliwość porównania kątów widzenia aparatów z różnymi rozmiarami matryc. Obiektyw o określonej ogniskowej, ale podpięty do aparatu o innym rozmiarze matrycy będzie dawał inny kąt widzenia.

Ekwiwalent ogniskowej uzyskuje się przez pomnożenie ogniskowej obiektywu przez przelicznik (mnożnik) wynikający z rozmiaru matrycy. Przykładowo matryca APS-C Canon ma mnożnik 1,6. Oznacza to, że jeśli podepniesz do aparatu z taką matrycą obiektyw o ogniskowej 100 mm, otrzymasz kąt widzenia jak aparatem pełnoklatkowym przy ogniskowej 160 mm (1,6 * 100 mm = 160 mm).

Mnożniki ogniskowej:

x1,5 – matryca APS-C (Nikon DX, Sony, Pentax)

x1,6 – matryca APS-C Canon

x2 – matryca 4/3

x2,7 – matryca 1″

Ogniskowa obiektywu w aparacie fotograficznym a rozmiar matrycy i kąt widzenia

Ogniskowa obiektywu – przykładowe wartości i uzyskany kąt widzenia

Wydłużając ogniskową obiektywu, wpływasz bezpośrednio na uzyskanie węższego kąta widzenia aparatu. Daje Ci to możliwość wycinania coraz to mniejszych fragmentów z otoczenia. Dzięki temu możesz sfotografować odległe obiekty i pokazać coś, czego nie widać nieuzbrojonym okiem.

I odwrotnie skracając ogniskową, poszerzasz kąt widzenia. Efektem tego w kadrze pojawia się coraz więcej elementów. Z punktu widzenia kadrowania obiektyw z szerokim kątem widzenia jest trudniejszym do opanowania narzędziem. Jest to związane właśnie, z tym że w kadrze pojawia się więcej obiektów, które musisz uwzględnić w kompozycji. Łatwiej więc wtedy złapać w kadrze coś, co nie będzie pasowało. Natomiast dłuższa ogniskowa daje możliwość pozbycia się z kadru części niechcianych obiektów, łatwiej zapanujesz nad tym, co jest w tle za głównym obiektem fotografowania.

Oto kilka przykładowych zdjęć robionych z tego samego miejsca obiektywami o różnej ogniskowej. Ponieważ aparat miał matrycą APS-C, to w nawiasie podaję dodatkowo ekwiwalent dla pełnej klatki.

Ogniskowa – 8mm (ekwiwalent 13mm)

35mm (ekwiwalent 56mm)

85mm (ekwiwalent 136mm)

300mm (ekwiwalent 480mm)

1000mm (ekwiwalent 1600mm)

Jeśli chcesz pobawić się zmienianiem ogniskowej na symulatorze, to możesz to zrobić na stronie Nikona

Zagęszczanie perspektywy długą ogniskową obiektywu

Na koniec zobacz jeszcze, o co chodzi w zagęszczaniu perspektywy długą ogniskową.

Perspektywa to sposób, w jaki na płaskiej powierzchni są pokazywane przestrzenne obiekty. Jeśli więc fotografujesz rzeczy, które są zarówno blisko, jak i daleko, to w zależności od użytej ogniskowej będą one trochę inaczej pokazane.

Krótka ogniskowa obiektywu – obiektyw szerokokątny

Długa ogniskowa – teleobiektyw

Zobacz zamieszczone dwa zdjęcia torowiska. Jedno jest zrobione obiektywem szerokokątnym, a drugie teleobiektywem. Pokazują między innymi podkłady kolejowe w bliskiej, jak i dalekiej odległości od fotografowanego. Zwróć uwagę na widoczne odległości między podkładami. Przy krótkiej ogniskowej widać wyraźne przerwy między nimi. Natomiast na zdjęciu robionym długą ogniskową, te przerwy są skrócone, a podkłady kolejowe zostały optycznie zagęszczone. Na tym właśnie polega zagęszczanie perspektywy za pomocą ogniskowej obiektywu. Na zdjęciu robionym teleobiektywem następuje optyczne skrócenie dystansu między obiektami.

Ogniskowa a perspektywa. Zobacz, jak dobór obiektywu wpływa na wygląd zdjęcia

O tym, że poszczególne ogniskowe różnie wpływają na perspektywę i odwzorowanie obiektów na zdjęciach wie większość doświadczonych fotografów. Poznanie tego zagadnienia jest jednak wyjątkowo istotne dla początkujących, którzy próbują swoich sił w portrecie.

Jaki obiektyw najlepiej sprawdzi się w fotografii portretowej? Ilu fotografów, tyle opinii. Większość portrecistów wybiera jednak szkła o ogniskowych mieszczących się w zakresie 70-135 mm. Powód jest prosty - w tym zakresie nie uświadczymy przesadnych zniekształceń, jakie obserwujemy w przypadku fotografowania szkłami szerokokątnymi, ani charakterystycznej dla teleobiektywów kompresji perspektywy, która sprawia, że fotografowana osoba wydaje się o dobrych kilka kilogramów cięższa, niż jest w rzeczywistości.

Jak jednak wygląda to w praktyce? Aby pomóc Wam w wyborze właściwego obiektywu do określonych celów, przygotowaliśmy zestawienia, na których możecie zobaczyć te same kadry wykonane przy użyciu 8 różnych ogniskowych - od szerokiego kąta, aż po tele.

Obiektywy, z których korzystaliśmy: M.Zuiko Digital ED 12 mm f/2 (ekwiwalent 22 mm) to idealny obiektyw do fotografowania krajobrazów i innych szerokich ujęć. Duża jasność i niewielkie rozmiary sprawiają, że będzie łatwy z transporcie i poradzi sobie w trudnych warunkach oświetleniowych. Oferuje metalowy korpus będąc jednocześnie bardzo lekkim. Jego waga to raptem 130 g.

[DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ] M.Zuiko Digital 17 mm f/1.8 (ekwiwalent 35 mm) to obiektyw o dużej jasności, charakteryzujący się wyjątkową ostrością. Sprawdzi się zarówno w reportażu, jak i fotografii ulicznej. Użytkownicy docenią skalę odległości hiperfokalnej, która pokazując zakres ostrości dla danej przysłony pozwoli chwycić ostrość bez konieczności patrzenia na wyświetlacz aparatu.

[DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ] (ekwiwalent 35 mm) to obiektyw o dużej jasności, charakteryzujący się wyjątkową ostrością. Sprawdzi się zarówno w reportażu, jak i fotografii ulicznej. Użytkownicy docenią skalę odległości hiperfokalnej, która pokazując zakres ostrości dla danej przysłony pozwoli chwycić ostrość bez konieczności patrzenia na wyświetlacz aparatu. M.Zuiko Digital 25 mm f/1.2 PRO (ekwiwalent 50 mm) powinien z łatwością rozkochać w sobie zaawansowanych portrecistów, którzy w swojej pracy korzystają z aparatów Olympus. Oferuje wyjątkowo plastyczne rozmycie, małą głębią ostrości oraz niemal idealnie okrągłe bokeh. Dzięki uniwersalnej ogniskowej okaże się przydatny w wielu dziedzinach fotografii. [DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ] M.Zuiko Digital 45 mm f/1.2 PRO (ekwiwalent 90 mm) to obiektyw o wszechstronnym zastosowaniu. Jest wyjątkowo lekki i kompaktowy, a precyzyjnie zaprojektowany nowoczesny układ optyczny eliminuje do minimum aberrację chromatyczną oraz winietowanie. Fotografowie z pewnością docenią zarówno pierzasty bokeh, jak i znakomitą rozdzielczość optyczną gwarantującą najwyższą jakość zdjęć nawet przy maksymalnie otwartej przysłonie. [DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ] M.Zuiko Digital ED 60 mm f/2.8 Macro (ekwiwalent 120 mm) świetnie sprawdza się w fotografowaniu małych obiektów i portrecie. Niemalże bezgłośne ogniskowanie i powiększenie 1:1 z odległości już 19 cm sprawiają, że ten solidny obiektyw jest idealny do fotografowania przyrody w skali makro. Piękny, okrągły bokeh oraz praktyczny ogranicznik zakresu ostrzenia, to cechy, które docenią użytkownicy. [DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ] M.Zuiko Digital ED 75 mm f/1.8 (ekwiwalent 150 mm). W tym stałoogniskowym szkle wszystko emanuje wysoką precyzją - począwszy od zaawansowanej technologii montażu i polerowania aż po najwyższej klasy sprawność optyczną i wyjątkowe odwzorowanie szczegółów na zdjęciach i filmach. A ponadto, niezależnie od swej imponującej specyfikacji, obiektyw ten jest kompaktowy i poręczny w obsłudze. [DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ] M.Zuiko Digital 12-100 mm f/4 IS PRO to uniwersalny zoom, który pozwolić ma profesjonalistom zmniejszyć liczbę koniecznych do zabierania ze sobą obiektywów - pokrywa zakres ogniskowych 24-200 mm (ekwiwalent dla pełnej klatki) i pozwala na ostrzenie już z odległości 1,5 cm od obiektywu. [DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ]

Jak widać na poniższym porównaniu, portrety wykonywane ogniskowymi szerszymi od 50 mm charakteryzują się rozciągniętą perspektywą i zniekształconymi rysami twarzy. W zakresie od 50 mm do 120 mm wygląd fotografowanej osoby możliwie najbliżej przypomina to, jak wygląda ona w rzeczywistości, natomiast w przypadku ogniskowych 150 mm i 200 mm perspektywa zostaje już przesadnie spłaszczona, przez co w przypadku ciasnych portretów modele mogą już wyglądać niekorzystnie.

Nie oznacza to jednak, że w przypadku fotografii portretowej powinniśmy zupełnie wykluczyć dłuższe ogniskowe. Mogą sprawdzić się one bardzo dobrze jeśli będziemy chcieli zawrzeć w kadrze nieco więcej informacji - na przykład całą sylwetkę wraz z otoczeniem.

W tym wypadku ogniskowa będzie miała wpływ głównie na relację między fotografowanym obiektem, a drugim planem, choć tu także dostrzeżemy zniekształcenia proporcji sylwetki. W rzeczywistości wszystko zależy bowiem od odległości w jakiej znajdujemy się od fotografowanej osoby - konkretne ogniskowe tylko ją wymuszają (z szerokim kątem musimy podejść bliżej, teleobiektywem zaś będziemy fotografować z daleka). Używając obiektywów szerokokątnych będziemy więc w stanie zawrzeć w kadrze najwięcej kontekstu, natomiast teleobiektywami uchwycimy zaledwie wycinek tła. W przypadku jasnych obiektywów pozwoli to jednak lepiej odseparować obydwa plany.

Dobór odpowiedniego obiektywu będzie więc zależeć od założeń sesji. W przypadku ciasnych portretów sprawdzą się szkła średniego zasięgu, w portrecie środowiskowym, gdzie oprócz modela staramy się uchwycić także jego otoczenia wybór padnie prawdopodobnie na szkła szerokokątne. Długie ogniskowe sprawdza się natomiast wszędzie tam, gdzie zależy nam na odseparowaniu pierwszego i drugiego planu.

Ogniskowa w praktyce

Na koniec tygodnia kolejna dawka fotograficznej wiedzy dla początkujących. Wyjaśniamy, o co chodzi z ogniskową.

Każdy, kto jest na bieżąco z naszym portalem miał już okazję dowiedzieć się co nieco o ogniskowych przy okazji tekstu, w którym zwracaliśmy uwagę czym się kierować przy zakupie obiektywu. Ale z kronikarskiego obowiązku dziś dokładnie opiszemy, czym jest ogniskowa obiektywu i jakie efekty możemy uzyskać dzięki jej użyciu.

Czym jest ogniskowa

Mówiąc krótko, ogniskowa decyduje o kącie widzenia kamery. To parametr dotyczący obiektywu każdej kamery i aparatu. Od jej długości zależy, jak bliski kadr możemy uchwycić. Mówiąc jeszcze prościej, ogniskowa mówi nam o tym, jak długi jest zoom w naszej kamerze czy naszym aparacie, czyli jak bardzo możemy przybliżyć obraz. Ważne jest, by przy zakupie aparatu wiedzieć, jak długą ogniskową oferuje nam obiektyw, a tym samym, jaki obraz z niego otrzymamy.

Oznaczenia i wartości ogniskowej

Ogniskowa oznaczana jest zakresem milimetrowym. Jeśli obiektyw jest stałoogniskowy wtedy wartość będzie jedna, np. 50 mm. Jeśli zmiennoogniskowy to podany będzie zakres wartości, np. 18-55 mm. Informacje takie znaleźć możemy w specyfikacji aparatu, albo bezpośrednio na obiektywie.

To, co dla nas jest najważniejsze, to co nam mówią wartości ogniskowej. Otóż im mniejsza wartość, tym większy kadr możemy uzyskać. Na przykład obiektyw o wartości 16-17 mm da nam kadr podobny do tego rejestrowanego przez nasz wzrok. A z kolei przy wartości 100 mm będziemy mogli zrobić zdjęcie obiektu oddalonego od nas o dobre kilka metrów. A więc im krótszy obiektyw, tym bliżej fotografowanego obiektu musimy podejść i na odwrót.

Po co mi to?

Długość ogniskowej jest ważna ze względu na to, że, jak już było powiedziane, od jej długości zależy to, jak szeroki kadr uzyskamy i jak blisko będziemy musieli podejść do tego, co chcemy sfotografować. Ale to nie wszystko. Im dłuższą dysponujemy ogniskową, tym większe rozmycie obrazu możemy uzyskać. Różnicę zaobserwować możemy na poniższym zestawieniu. Oba zdjęcia zrobione aparatem z matrycą APS-C są wykadrowane podobnie, tyle, że pierwsze z ogniskową długości 24 mm, a drugie – 70 mm.

Jak widać na zdjęciu, zmienia się też perspektywa, tło wydaje się być bliżej fotografowanego obiektu. Co też jest ważne – jeśli chcemy, by wydawało się, że jakiś obiekt jest bliżej np. naszych bohaterów na zdjęciu musimy się odpowiednio ustawić i zrobić zdjęcie obiektywem z długą ogniskową. Taki zabieg wykorzystywany jest np., w filmach akcji – bohater na tle wybuchu – wydaje nam się, że ogień jest zaraz za nim, a w rzeczywistości znajduje się on w dużej odległości od budynku podpalanego przez pirotechników.

Na skróty

Ogniskowa (ang. focal length) ma wpływ na to, jak duży kadr możemy uchwycić. Oznaczana jest wartością milimetrową, np. 16 mm itp. Im mniejsza wartość, tym szerszy kadr. I na odwrót.

Za tydzień wyjaśnimy, czym jest ISO i jak należy z niego korzystać.